retro

NINESIM LECION

Un parol – un novell

Si yo prende un parol ex un lingue, it va racontar me alcun cultur-historic facte. Lass nos, por exemple, prender li german parol, infanterie. Su form indica, que it es un parol pruntat ex li francesi lingue. Ergo li franceses deve har havet un cert influentie concernent li developation e organisation del german armées, altrimen on vell har conservat li genuin old german parol „Fußvolk,“ usat ancor in li decisixesim secul. Ma li parol explica ancor plu. It di, que originalmen it deve har esset usat por un cert sort del infanteríe, ad saver, por li guardie del Infante de Hispania. Li „Infante“ de Hispania es identic con li international e pro to anc occidental parol „infante,“ originant del latin „infans,“ quel es composit del prefix „in“ (ne) e „fans“ (parlant), to es, un hom, quel ancor ne posse parlar. Talmen yo veni in mi exploration a plu e plu lontan témpores e popules, e yo fini che li unesim conosset form e sense del parol, che li etymon. Li historie de un parol es un micri novelle, un excerpte ex un immensimen grand libre: li Historie del Homanité.

Li grand idées

To quo es necessi por elevar li spíritu, ne es to, que un hom save omnicos, quo ha esset pensat e scrit in relation al spiritual natura, ne es to, que un hom deveni un encyclopedie, ma to, que li grand idées, in quel omni decovritiones termina, queles summa omni scienties, queles li filosof extrae de infinit detal'es, es comprendet e sentit. It ne es li quantitá, ma li qualitá de saventie, quel determina li dignitá del ánima. Un mann de immens erudition posse pro su manca de larg e extensiv idées, esser mult plu inferior in intellectu quam un laborero, qui, con micri saventies, támen ha trovat grand veritás. Un grand ánima es format per poc grand idées, ne per infinitá de incoherent detal’es. Yo ha conosset tre doct homes, qui apparet a me tre povri in intellectu, proque illi havet null grand pensas. Quo vale to, que un mann ha studiat quantcunc detal’at li histories de Grecia e Roma, si per li historic documentes li grand idées de libertá e bellitá e bracitá e spiritual energie ne ha flammat quam vivent foyes in su ánima?

(Channing.)

Anecdotes

Du yun juristes, Miller e Brun visitat sovente li sam yun dama. Un vésper Miller esset sol con illa. Il dit in tendri ton:

„Esque Vu pensa, María, que Vu posse subitmen abandonar patre e matre, sestra e fratre, ti plesent, comfortabil dom, e emigrar in li savagi West con un yun jurist, qui posse viver solmen per su profession, e serchar ta un nov hem, in quel ambi posse esser felici?“

Inclinante su bell cap sur li epoles de Miller, illa chuchotat tendrimen:

„Yes, yo pensa que yo posse, Arnold.“

„Bon,“ dit Miller, „it es Brun, qui intente emigrar e desira un sponsa, yo va mentionar to a il.“ – – –

A un yun mann, qui sidet silent in un companie, Teophrástos, li famos grec filosof, dit: „Si Vu es folli, Vu acte sagimen; si Vu es sagi, Vu acte follimen.“ – – –

Aforismes

Mem li deos combatte li stupiditá in van.

Li paroles es solmen vent – li erudition consiste solmen ex paroles – ergo li erudition es solmen vent.

(Swift.)

Li gazettes es li secund-indicatores del historie. Ma illi es sovente de plu ínnobil metall quam li altri indicatores, e ea anc rarmen correct.

(Schopenhauer.)

Quande Pythagoras hat decovrit su conosset teorema, il aportat un hecatombe al deos. Desde to li boves treme, tam sovente quam un nov veritá es decovrit.

(Börne.)

Li majorité del homes lassa voluntarimen presser se in li carne li spine de un fals teorie, ma illi defende se per omni forties, si on vole denove extraer it.

(Pauly.)

IX. Комментарии

Adverbies

Наречия образуются от прилагательных добавлением окончания -men :

• Un prudent (Прил.) mann acte prudentmen (Наречие). Умный человек действует умно.

Там, где смысл ясен наречие может быть в форме прилагательного, как правило в конце предложения после сказуемого:

• Il parla bon = Он говорит хорошо.
• Li sole luce clar = Солнце светит ясно.

Также наречие часто употебляется с описанием in maniere:

• Il scri in elegant maniere = Он пишет элегантно.

Наречия другого вида образовываются окончанием -li, или используют предложные выражения:

partli = частично, consecuentli = следовательно, noctli = in (li) nocte = ночью, in fine = наконец, in general = в общем, in occasion = при случае, per occasion = случайно.

Pronominale Adverbien (местоимённые наречия):

С окончанием-cunc со значением -всегда можно получить: úcunc = где всегда; quamcunc = как всегда; quandecunc = когда всегда, и т.д..

Примеры применения определенных и относительных наречий и союзов:

Conjunctiones

Употребление союзов:

Из quam и que получается много сложносочиненных союзов. Например:

retro